Ο θρυμματισμένος κόσμος

Από τη στιγμή που θα αναγνωρίσουμε ότι η ολοκληρωμένη καθολική ανακατασκευή είναι συγχρόνως αδύνατη και μη επιθυμητή· από τη στιγμή που θα αναγνωρίσουμε ότι δεν μπορεί να υπάρξει ανάπαυση της ανθρωπότητας μέσα σε μια «καλή» κοινωνία ορισμένη μια για πάντα, ούτε διαφάνεια της κοινωνίας έναντι του εαυτού της· από τη στιγμή που θα αναγνωρίσουμε ότι, αντίθετα απ' αυτό που πίστευε ο Saint-Just, το αντικείμενο της πολιτικής δεν είναι η ευτυχία αλλά η ελευθερία, τότε μπορούμε να σκεφτούμε πραγματικά το ζήτημα μιας ελεύθερης κοινωνίας φτιαγμένης από ελεύθερα άτομα. Η σημερινή κατάσταση των κοινωνιών μας είναι μήπως κατάσταση δημοκρατικών, πραγματικά ελεύθερων, κοινωνιών; Ασφαλώς όχι. Θα μπορούσαμε μήπως να φτάσουμε σε κάτι τέτοιο με χιλιοστομετρικές αλλαγές και χωρίς να μπει σε δραστηριότητα η μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού; Ούτε. Τι είναι μια ελεύθερη ή αυτόνομη κοινωνία; Είναι μια κοινωνία που δίνει στον εαυτό της, πραγματικά και ανακλαστικά/στοχαστικά, τους ίδιους της τους νόμους, ξέροντας ότι το κάνει. Τι είναι ένα ελεύθερο ή αυτόνομο άτομο, από τη στιγμή που δεν μπορούμε να το συλλάβουμε παρά μέσα σε μια κοινωνία όπου υπάρχουν νόμοι και εξουσία; Είναι ένα άτομο που αναγνωρίζει σ' αυτούς τους νόμους και σ' αυτήν την εξουσία τους ίδιους του τους νόμους και την ίδια του την εξουσία - πράγμα που μπορεί να γίνει δίχως φενακισμό μόνο στο βαθμό που αυτό έχει πραγματική, πλήρη συνείδηση ότι συμμετέχει στον σχηματισμό των νόμων και στην άσκηση της εξουσίας. Είμαστε πολύ μακριά από κάτι τέτοιο - και ποιος θα μπορούσε να φανταστεί μια στιγμή όπου η φλογερή ενασχόληση των κυρίαρχων ολιγαρχιών θα ήταν να μας κάνουν να φτάσουμε σε αυτό;